تصرف عدوانی و نحوه طرح دعوای رفع تصرف عدوانی

جدول عنوان ها

تصرف عدوانی نوعی از غصب است و از جمله دعاوی مربوط به اموال غیر منقول می باشد که در زیر به تعریف ، انواع و چگونگی طرح آن می پردازیم.

تعریف تصرف عدوانی

تصرف عدوانی در لغت به معنی زورستانی و تجاوز است. درمعنای عام : عبارت است از خارج شدن مال از ید (تصرف )مالک یا قائم مقام قانونی او بدون رضای وی یا بدون مجوز قانونی (موضوع ماده 308و 366قانون مدنی)

درمعنای خاص  : عبارت است ازتصرفی که بدون رضایت مالک مال غیر منقول ، از سوی شخص دیگری صورت گرفته باشد .خواه این تصرف مستقلا و آگاهانه صورت گرفته باشد خواه با واسطه وغیر ارادی و به دستور مرجع غیر صالح به عمل آمده باشد.

به عبارت دیگر بنابه ماده158قانون آیین دادرسی مدنی دعوای تصرف عدوانی عبارت است از: ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.”

دعوای تصرف عدوانی خود شامل : دعوای رفع تصرف عدوانی ،دعوای رفع ممانعت از حق و دعوای رفع مزاحمت از حق می باشد که به دعاوی ثلاثه هم مشهورند. در دعوای مذکور ، مدعی در اثبات ذی حقی خود تنها به تصرفات سابق خویش که محرزبوده ، استناد می نماید و نیازی به اثبات مالکیت خواهان وجود ندارد.

دعوای رفع تصرف عدوانی و نحوه رسیدگی به آن

در دعوای تصرف عدوانی دادگاه وارد دلایل مالکیت نمی شود و تنها به این امر رسیدگی می کند که خواهان قبلا متصرف بوده و خوانده ملک را غاصبانه از تصرف او خارج نموده است. در صورت احراز این امور، دادگاه خوانده را محکوم به رفع تصرف عدوانی می نماید.

ازآنجا که دعوای تصرف عدوانی هم به صورت حقوقی و هم کیفری قابل طرح ورسیدگی است ،در صورتی که شخص بخواهد به صورت  حقوقی اقامه دعوا نماید، باید تصرف سابقی که داشته است را اثبات نماید اما اگربه صورت کیفری شکایت شود هرچند بنا به ماده 690 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 اختلاف نظر وجود دارد اما با وحدت ملاک از آراء وحدت رویه قضایی ، مالکیت«عین و منفعت» باید اثبات گردد وصرف تصرف سابق ، خواهان کافی نیست.

البته لازم به ذکر می باشد که چنانچه خواهان در دعوای تصرف عدوانی شکست بخورد می تواند، نسبت به طرح دعوای مالکیت اقدام نماید

رجوع از اذن در دعوای تصرف عدوانی

اگرمال با رضایت خواهان«متصرف سابق»از تصرف او خارج شده وبعدا به تصرف شخص دیگری درآید سپس متصرف سابق از رضایت خود منصرف گردد،بی تاثیر است و عنوان تصرف عدوانی بر عمل شخصی که در حال حاضر متصرف است صدق نمی کند.

نحوه طرح دعوای  تصرف عدوانی

دعوای تصرف عدوانی توسط متصرف سابق علیه متصرف فعلی مطرح می شود .

دادگاه صالح به رسیدگی به دعوای رفع تصرف عدوانی، دادگاه محل وقوع ملک مورد تصرف می باشد.  از جمله دلایلی که می‌توان جهت اثبات ادعا مطرح نمود می‌توان به شهادت شهود ، ارائه مدارکی مانند وکالت نامه ، اجاره نامه و … که ثابت نماید ملک وی در تصرف خوانده بوده و مدت آن تمام شده است ، ارائه مدرکی که نشان دهد معامله‌ای که بین او ومتصرف صورت گرفته است به جهتی از جهات باطل یا فسخ گردیده و … اشاره نمود .

در صورتی که خواهان مالک رسمی ملک شناخته شود میتواند اجرت المثل ایام تصرف را نیز ضمن دعوای رفع تصرف عدوانی بخواهد .

در صورتی که دادگاه پس از بررسی اسناد و مدارک ارائه شده ،تصرف خوانده را غیر قانونی تشخیص دهد رای به رفع تصرف عدوانی صادر می نماید . همچنین خواهان می تواند قبل از صدور رای ، تقاضای صدور دستور موقت نماید و دادگاه در صورتی که دلایل وی راموجه تشخیص دهد ، دستور جلوگیری از ایجاد آثار تصرف و یا تکمیل اعیانی از قبیل احداث بنا و غرس اشجار یا کشت زرع یا از بین بردن آثار موجود را در ملک مورد دعوا صادر می نماید .

نحوه اجرای رای رفع تصرف عدوانی

طبق ماده ۱۷۵ قانون آیین دادرسی مدنی:

در صورتی که رای صادره مبنی بر رفع تصرف عدوانی باشد بلافاصله به دستور مرجع صادرکننده توسط اجرای دادگاه ضابطین دادگستری اجرا خواهد شد و درخواست تجدیدنظر مانع اجرا نمی باشد در صورت فسخ و در مرحله تجدیدنظر ، اقدامات اجرایی به دستور دادگاه اجرا کننده حکم به حالت قبل از اجرا اعاده می شود و در صورتی که محکوم به ، عین معین بوده و استرداد آن ممکن نباشد ، مثل یا قیمت آن وصول و تأدیه خواهد شد .”

دعوای رفع مزاحمت از حق

طبق ماده ۱۶۰ قانون آئین دادرسی مدنی دعوای مزاحمت عبارتست از :

دعوایی که به موجب آن متصرف مال غیر منقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد.”

بنابراین اگر برای مثال ، شخصی ناودان ملکی را که در تصرف دارد طوری قرار دهد که آبریز آن به ملک مجاور خسارت وارد نماید، متصرف ملک مجاور می تواند علیه او دعوای مزاحمت اقامه کند.

نحوه طرح دعوای رفع مزاحمت از حق

دعوای مزاحمت از طرف کسی که نسبت به تصرفات او مزاحمتی ایجاد شده ،علیه مزاحم ملک مطرح می شود.با توجه به اینکه این دعوا در زمره دعاوی مربوط به مال غیر منقول می باشد، طبق ماده ۱۲ قانون آئین دادرسی مدنی در دادگاهی اقامه می شود که مال غیر منقول در حوزه آن واقع است ، اگر چه خوانده در آن حوزه مقیم نباشد.

در دعوای رفع مزاحمت از حق ، خواهان بایستی جهت اثبات ادعای خویش، مدارک و مستندات لازم را ارائه نماید. از جمله مدارک و مستندات می توان به تامین دلیل که سابق بر طرح دعوا اخذ گردیده ، و یا ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری اشاره نمود.

پس از ارجاع دادخواست به شعبه مربوطه ،چنانچه مزاحمت خوانده در ملک تصرف شده ، برای دادگاه محرز گردد، رای به رفع مزاحمت صادر می نماید.

رای رفع مزاحمت از حق پس از صدور رای بدوی قابل اجرا می باشد و تجدیدنظرخواهی از رای صادره مانع از اجرای رای نمی گردد.

دعوای رفع ممانعت از حق

ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی دعوای ممانعت از حق را اینگونه تعریف نموده است :

دعوای ممانعت از حق عبارت است از تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد .”

مقصود از حق انتفاع در لغت به معنی سود بردن است و در اصطلاح حقوقی حقی است که به موجب آن شخص می تواند از مالی که  عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد، استفاده نماید .

مقصود از حق ارتفاق در لغت به معنی رفاقت کردن است و در اصطلاح حقوقی حق ملکی درملک دیگر است (جهت کمال استفاده از ملک ، برای دارنده حق ارتفاق). مانند حق عبور در ملک مجاور یا حق داشتن مجرا در ملک همسایه.

درتفاوت این دو حق میتوان اینگونه بیان داشت : از جمله اینکه حق ارتفاق یک حق عینی و مختص اموال غیرمنقول است اما حق انتفاع ممکن است نسبت به اموال منقول نیز ایجاد گردد. همچنین حق ارتفاق دائمی است هرچند مالک این اختیار رادارد که برای مدت محدودی آنرا ایجاد کند . مورد دیگر اینکه حق انتفاع جز در مواردی مثل عمری«به مدت عمر مالک»رقبی«برای مدت معین»موقت است . همچنین اگرمدتی تعیین نشود حبس مطلق است و تا فوت مالک باقی است.

با توجه به تعاریف بالا می توان گفت در صورتی که کسی مانع استفاده از حقوق قانونی شخص در ملک شود، ممانعت از حق اتفاق افتاده و این حقوق از جمله حقوقی است که با انتقال ملک به شخصی دیگر از بین نمی‌رود .در دعوای ممانعت از حق خواهان باید ثابت نماید که از حق مورد نظر استفاده می‌کرده و خوانده مانع استفاده خواهان از حق خویش گردیده است و خواهان نسبت به این عمل وی رضایت ندارد .

نحوه طرح دعوای رفع ممانعت از حق

دعوای ممانعت از حق از طرف صاحب حق انتفاع و ارتفاق علیه کسی که مانع استفاده خواهان از حقش گردیده مطرح می‌شود .

به دعوای ممانعت از حق، در دادگاه محل وقوع ملک رسیدگی می گردد و این دعوا نیز نیازمند ارجاع به کارشناسی می باشد و پس از بررسی مدارک و مستندات و نظریه کارشناسی، رای بر رفع ممانعت از حق صادر می گردد .

نحوه اجرای رای رفع ممانعت از حق

رای رفع ممانعت از حق نیز پس از صدور رای بدوی ،قابل اجرا می باشد و تجدیدنظرخواهی از رای صادره مانع اجرای رای نمی گردد .

مرور زمان در دعوای رفع تصرف عدوانی

بنا به ماده105قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲که به بحث مرور زمان اختصاص یافته است، مرور زمان تصرف عدوانی، در صورتی تعقیب جرایم موجب تعزیر را موقوف می کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد:

الف_ جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای پانزده سال

ب- جرایم تعزیری درجه ی چهار با انقضای ده سال

پ- جرایم تعزیری درجه ی پنج با انقضای هفت سال

ت- جرایم تعزیری درجه ی شش با انقضای پنج سال

در صورتی که از تاریخ وقوع جرم تصرف عدوانی به مدت پنج سال هیچ گونه اقدام تحقیقی یا تعقیبی صورت نگیرد یا اینکه از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این موعد پنج ساله به صدور حکم قطعی منجر نشود، این جرم مشمول مرور زمان تلقی می گردد و قابل پیگیری نمی باشد

با به رأی وحدت رویه ۶۵۹ مورخ ۷/۳/۸۱ بزه تصرف عدوانی را از شمول مرور زمان خارج دانسته است در صورتی که در قانون جدید اینکه آیا این جرم مشمول مرور زمان قرار می گیرد مشخص نشده است.

مجازات کیفری جرم تصرف عدوانی

مجازات کیفری جرم تصرف عدوانی یک ماه تا یک سال حبس است، مطابق ماده ی ۱۰۸ قانون مجازات اسلامی، هر گاه اجرای مجازات شروع ولی به هر علت قطع شود، تاریخ شروع مرور زمان، تاریخ قطع اجرای مجازات است و در مواردی که بیش از یک نوبت قطع شود شروع مرور زمان تصرف عدوانی از تاریخ آخرین انقطاع است مگر این که اجرای مجازات بر اثر رفتار عمدی محکوم قطع شده باشد که در این صورت مرور زمان اعمال نمی شود.

به این محتوا امتیاز دهید
برچسب ها
مطلب را به اشتراک بگذارید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *